ماهی و گربه / یک نیم دایره ی بزرگ و بی خود.

یکی نیست بگوید آخر شهرام خان مکری، مگر مریضی می زنی هرچه جمع کرده بودی را پنبه می کنی؟!

مکری با «طوفان سنجاقک» با قدرت آغاز کرد.

«محدوده ی دایره» و «آندوسی» او را در همان مسیر سنجاقک نشان میداد.

آن طور که شنیده ام – و ندیده ام – «خام، پخته، سوخته»، او را به اوج هنرش در فیلم کوتاه رساند.

و با «اشکان، انگشتر متبرک و چند داستان دیگر» نشان داد که مسیر مشخصی که در فیلم کوتاه برای خود تعریف کرده، در فیلم بلند هم ادامه می دهد.

ولی حالا، ماهی و گربه!

 

تکرار و تقلید  وگسترش ضعیفی از فیلم کوتاه ماهوی و بانمک قبلی مکری، محدوده ی دایره. با این تفاوت که در ماهی و گربه، دایره ی فیلم، کامل نمی شود و ناقص است، هرچند در درون دایره ی اصلی محاط بر فیلم، دایره های داستانی کوچکی هم وجود دارد که تکمیل می شود.

یک فیلم کشدار بی مزه که مخاطب را تا سرحد «رهایی از شائوشنگ» منتظر می کند، امیدوار نگاه می دارد، روی صندلی ها میخکوب می کند تا به او یک پایان «هنرمند مآبانه ی بی معنا» تحویل دهد.

تقلید مکری از خودش، از – به قول دوستان – الفنت، و از فیلم های دیگری مثل درخشش و حتی سینیستر، همگی می شود ماهیت فیلمی که صرفاً قرار است شمایل ظاهری اش ما را به «شاهکار بودنش» معتقد کند!

از نظر من، تلاش مکری برای خاص بودن، باعث شده که وظایف مهمی از کارگردانی را فراموش کند. مهمترین وظیفه ای که به نظر می رسد خود را به انجام آن متعهد نمی بیند، حفظ ریتم زمانی برای حفظ هارمونی حاکم بر فیلم است. تاکید بی علت بر حفظ یک روش پیچیده ی تکراری در روایت داستان، همه چیز را به هم می ریزد، بازی ها را مصنوعی می کند، فیلمبرداری را اعصاب خورد کن می کند، ریتم را افتضاح می کند، نور را داغان می کند، همه و همه برای اینکه آقای کارگردان می خواهد دور بزند، دور بزند و دور بزند.

این کارها برای فیلم کوتاه بسیار عالیست که جایی است برای ایده. ولی در فیلم بلند وقتی معرکه است که به مسائل اساسی فیلم لطمه نزند.

ازین مسائل که بگذریم، پرداختن به داستانک های کاملاً نامربوط به داستان اصلی، گره های پر تکرار که حتی نمی تواند با علت «زیبا شدن فیلم» وجودشان را توجیه کرد، باز نگاه داشتن گره های کوچک بدون هیچ علت زیبایی، هدر دادن مسیر های جالبی که به راحتی می توانستند فیلم را جذاب کنند، همگی باعث می شود بگویم ماهی و گربه آمده که خراب کاری کند. آمده که محدوده ی دایره ای زشت را تکرار کند و بس! حتی دوقولوهای تقلیدی ماهی و گربه از درخشش کوبریک، دوقلوهای بانمک اشکان و انگشتر متبرک را خراب کرد!

نریشن هایی که مخاطب را به این جهل فرو می برد که «نمی داند آنچه کارگردان قصد کرده»، صرفاً تقلیدی از رویه ای است که در فیلم های مثلاً هنری، باب شده. اخیراً با دوستان کانون در جشنواره ی فیلم کوتاه تهران اتفاقاً فیلم کوتاهی را قبل از اکران «کشتن مرغ مقلد» دیدیم که تماماً نریشن بود. چقدر نریشن در آنجا برای فیلم بود و در اینجا فقط گول زننده. فقط برای اینکه به مخاطب بگوید: معتقد باش که فیلم «باحالی»! می بینی!

از ویژگی های مثبت فیلم فقط می توانم به لوکیشن جالب و جذاب، تجربه ی جدید مکری در صداگذاری که خیالش را از قسمتی از دردسرهای تولید پیچیدگی میزانسن ها راحت کرده، جلوه های ویژه و قاب تصویر قسمتی از فیلم که دختری با موهای آبی به آسمانی نگاه می کرد که در حال تغیر و تحول بود و همچنین بازی های دو کارمند رستوران، پیرمرد گیلکی، «پرویز» که به شدت شبیه «یاسین کریم زاده» ی خودمان بود و گیس های عجیب و غریب «کامبیز» که به شدت شبیه دورانی از زندگی «فربد فرازنده مهر» خودمان بود اشاره کنم.

خلاصه که این فیلم آنقدر بد بود، آنقد ناامید کننده بود، آنقدر وجهه ی مکری را پیش منی که از علاقه مندان پروپاقرص سبک فیلمسازی او بودم خراب کرد که اگر زشت نبود، ابتدای این پست عنوان پیشنهادی جواد شالیکار را می گذاشتم:

ماهی و گربه و آفتابه