نظریه ی پالایش / یک علامت سوال تاریخی

تنور نقد و بررسی گرم شده. اگه دوستان علاقه داشته باشن، از این به بعد قسمتی از مطالبی رو که در پایان نامم جمع کردم، به شکل پست های کوتاه و اشاره مانند، تو وبلاگ میزارم برای توجه، بحث و نقد. 

  

بر اساس نظریه پالایش یا تخلیه روان، تماشای محتوایی که تمایلات روانی اولیه (مثل تهاجم) را مدنظر قرار می‌دهد، بلافاصله به کودکان اجازه می‌دهد تا انرژی‌ای را که با این تمایلات همراه است تخلیه کنند. بنابراین در مراحل بعد در کنش متقابل با سایر  افراد، انرژی کمتری از این دست برای تخلیه کردن خواهند داشت. طبق این نظریه، تماشای نمایشی که هیجان‌های نیرومند بشر در آن به نمایش در می‌آید و بر اساس آن‌ها عمل می‌شود موجب تقلیل انباشت چنین هیجان‌هایی در بیننده می‌شود. به طور کلی در نظریه تخلیه روان، کودکی که به تماشای برنامه‌های تلویزیونی می‌پردازد که در آن تهاجم میان افراد به تصویر کشیده شده است، بعداً در زندگی روزمره حالت تهاجمی کمتری دارد.[1] جالب‌تر اینکه عده ای، خودِ عدم نمایش واقعیت خشونت را تحریف واقعیت و ضد اخلاق می‌دانند!

رومن پولانسکی[2]، کارگردان بچه رزمری، پیانیست، محله چینی‌ها و... می‌گوید:«باید خشونت را آنچنان که هست نشان داد. اگر در نمایش آن واقع گرا نباشیم، خشونت، ضداخلاق می‌شود. اگر تماشاگر را راجع به مسائلی مضطرب و آشفته نکنیم، کار قبیحی انجام دادیم.»[3]

در مقابل این نظر، به چالشی جالب برمیخوریم. ما در پی اخلاقیم و برای آن به این نتیجه می‌رسیم که از نمایش بی اخلاقی بپرهیزیم و در مقابل متهم به انجام عمل بی اخلاقی تحریف واقعیت می‌شویم! این دور عجیب باعث خواهد شد که از طرفی با متهم شدن به مشروع دانستن وسیله برای رسیدن به هدفی مطلوب، بی اخلاق تلقی شویم و از طرفی هم برای کم کردن بی اخلاقی، چشم بر عده‌ای از واقعیات ببندیم. به راستی کدامیک برای اخلاق مهمتر و مشروع ترند؟ آیا نمایش جزئیات رابطه‌های نامشروع جنسی، برای تقبیح آن، حرکتی اخلاقی‌ تلقی می‌شود؟ به نظر می‌رسد جمله ی پولانسکی، بدون توجه به روحیات انسان ادا شده است. و ادعای تحریف واقعیت و بی اخلاقی بودن عدم نمایش اینگونه صحنه‌ها نیز، سفسطه‌ای ضعیف است. اگر چنین بود، نمادسازی‌های تصاویر سینمایی نیز از آنجا که نمایش صریح واقعه نبود، تحریف واقعیت بود!

---

[1]. نعمتی رضایی، داوود، بررسی اثرات رسانه‌های تصویری بر بزهکاری کودکان و نوجوانان، اصلاح و تربیت، سال ششم، ش61، صفحه7؛ به نقل از آزادی مقدم، مریم، نقش رسانه‌های تصویری(تلویزیون و سینما) در نوع و میزان بزهکاری کودکان و نوجوانان با تأکید بر جامعه ایران، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد، واحد نراق، زمستان 89، صفحه 170

[2]. رومن ریمون پولانسکی RomanPolanski (متولد ۱۸ اوت۱۹۳۳) کارگردان و بازیگرفرانسوی لهستانی

[3]. دنیای تصویر هنر، نشریه فرهنگی هنری، ویژه نامه ی بهترین فیلمسازان عمر ما، سال نوزدهم، شماره 202، فروردین 1390، صفحه 77