عقاید یک شینوبی1

پیش مقدمه:مدت ها بود که میخواستم یک سری گفتارو شروع کنم که درمورد فرهنگ وهنر شرق دور وبه خصوص ژاپنه؛برای اینکه چرا بحث فقط به سینمای ژاپن اختصاص نداره میتونم بگم: برای درک سینمای ژاپن باید ابتدا توده ای از اطلاعات جدا ازسینمای اونو دونست وسپس به بحث در موردسینمای ژاپن پرداخت,مثل خیلی از فرهنگ های دیگه.

  مقدمه

دین

ترکیب قومیتی مهاجر وچندپاره باعث شد که دین خاصی در این سرزمین شکل بگیرد که با نمونه های سنتی چند خدایی بسیار متفاوت باشد.کامی یا گامی در مفهوم اصلی خود معنای خدایی که ادیان ابراهیمی ارائه میکنند را نداردوحتی با معنای اله والهه در سیستم چندخدایی اقوام اروپای شمالی ,یونان,رم,مصر تفاوت های زیادی دارد.تمام پدیده های طبیعت به نوعی دارای روح هستند وکامی ای مخصوص به خود(آثار میازاکی به خوبی این قضیه را نمایش می دهد)را دارند.شینتو که ریشه ی لغتی چینی  به صورت شن تائو داردبه معنی طریق خدایان یا راه کامی است.این دین تنهادر ژاپن عملا قابل اجراست,وبیشتر مذهب وطن پرستی شدید است تااین حد که غایت آرزوی فرد باید انجام سخنان نوه ی(آماتراسو) کامی خورشید,امپراتور,تا حدفداکردن خود و وفاداری ازصمیم قلب به سازمانهای اجتماعی ملی خود(که آنرا کوکوتای می نامند)باشد.عاطفه ی احترام وتقدیس نسبت به کشور به طور عمومی ونسبت به هرجزئ وقسمتی از آن به طورخصوصی در نزدشان امری ثابت واستوار است.هرکوه وهر رودخانه وهردریاچه نزد ایشان عزیز ومحبوب می باشد زیرا روح ایشان بدان چنان پیوسته است که انفصال وجدایی از آن را تصورنمی توان کرد.بستانهای غرق شکوفه ,معابد,ضریحهای مقدس محاط به درخت و..برای اهل آن سرمایه ی بقاست زیرا پدران ونیاکان ایشان در این آب وخاک جان سپرده اند ودر اینجاست که خانواده های عزیزشان زندگی کرده است واز این روست که خودرابه آن وابسته می دانند.این سرزمین همیشه در تصرف خودشان بوده است وهیچ متجاوزی تاسال1945 پایش به این خاک مقدس نرسیده بود,به همین دلیل عقیده دارند که زندگی ومرگ هر ژاپنی باید در این خاک باشد.البته این امور قلبی واین عواطف وجدانی است وقضیه ی اصولی دین ومذهب شمرده نمی شود. افسانه ی خلقت خاص ژاپن توسط دوخدای نروماده(ایزاناگی وایزانامی)امر مقدس بودن خاک ژاپن را یاد آورمی شود.

بودا یا بودهی به معنی منور به نورعلم یاروشن شده بانور آگاهی است.درقرن6میلادی ژاپنی ها با آیین بودا آشنا شدند.تاحدود11قرن بعد از آن باسختی ها واتفاقاتی روبه پیشرفت وفراگیری در بین ژاپنیان کرد.ملت ژاپن هم گاها به بومی سازی این اندیشه ی جدید پرداختند تا حدی که در فرقه ی نیچیرن احساسات وطن پرستی شدیدی به صورت سه سوگند ظهور کرد:(من باید عماد وتکیه گاه ژاپن شوم,من باید چشم ژاپن شوم,من باید کشتی نجات ژاپن شوم,وبر این سه سوگند همیشه پایدار خواهم بود.)تا قرن 17 که حکومت مرکزی قوی شوگانی روی کار آمد وبه دین شینتو توجه ویژه کرد که باعث به وجودآمدن مشکلاتی برای پیروان آیین بودا شد. دوقرن بعد هم باورود مبلغان مسیحی مشکلاتی برای بوداییان پیش آمد ولی در تمام این دوران به دلیل بومی سازی مهمی که در بسیاری از بخش های آیین بودا در ژاپن صورت گرفته بود این دین به صورت یک اندیشه ی مهم در زندگی ژاپنی ها تا به امروز باقی مانده. مهمترین طریقت بودایی که تاثیر فراوانی بر فلسفه ی ژاپن گذاشت فرقه ی ذن بودیسم بود.ذن واژه ای با اصالت سانسکریت است به معنای مراقبه که مشهورترین مبلغ ذن درژاپن آن را ذاذن(به مراقبه نشستن)می نامید.نگرش های کلی ذن اینها هستند:1-روشن بینی ناب آنی است.آماده سازی شاید لازم باشد,اما تحقق حقیقی آن تجربه ای کامل است.2-ذن به عمل ازطریق ضدعمل می پردازد,تلاش برای رسیدن به نتیجه به گونه ای که درآن غیر خودتمرین می شود(هرنفسی که باخودی خود تو شکار پشه ای     هرنفسی که بی خودی پیل شکار آیدت.مولوی).3-روشن بینی وتجربه ی عادی(زندگی عادی)به هم مربوطند,اما کتب مقدس,متون ونظریه ها نمی توانندراه های دستیابی به نیروانا را فراهم کنند.4-حکیمی راستین درهمه ی افراد واشیائ زندگی میکند.کسی مجبور نیست برای رسیدن به روشن بینی به کوه ها پناه ببرد.

ماهیت بودایی تهی بودن عظیم,باز وآشکار وروشن است.ماهیت بودایی(( بی چیزی)) است که ما آن را به عنوان خالی بودن ذاتی تمام چیزها می دانیم (از تهی سرشار).اشیائ به خودی خود معنا ندارند,در ارتباط با دیگر اشیائ معنا می یابند.این تهی بودن درهنر وادبیات ژاپن به وفور دیده می شود که جلوتر به مورد توضیح داده خواهد شد.

 (jutsu هنر(

در بین مردمان شرق دور وژاپن به عنوان نماینده ی این اندیشه مفهومی متفاوت با اندیشه های غربی دارد...تا این حد که هنر چای یا چاجوتسوکه حدود2تا3ساعت به طول می انجامدو هنراستتاریانین جوتسوبه عنوان یک رشته ی رزمی و... هم هنر محسوب میشوند...وبالعکس کارهایی مثل خطاطی دارای طریقت یا دو هستند و شاگرد نه به صرف تمرین بلکه با انجام اموری خاص به این فن میرسد(این شباهت زیادی باطی طریق کردن درمکتب های عرفانی  اسلامی دارد).هنر برای انسان ژاپنی جنبه ای جدا از زندگی روزمره نیست در راستای آن است...خیلی اتفاق می افتدکه یک فرد عامی( نه هنرمند به تعریف غربی)خود دربطن یک اثر هنری قراربگیرد مثل مراسم چای یا یک کاربرنین جوتسوو...که خوداو هم به وجودآورنده وهم بخشی از یک پدیده ی هنروهم ناظر به آنست...به طور مثال مراسم چای,بدون شکل منحصر به فرد اتاق چای,تزئینات خاص,لباس مخصوص افراد ونحوه ی حرکات آنها وحتی نوع دخالت حواس افراد در آن بی معنی است.فرد حاضر در این مراسم ابتداباکل بدن خودبرای پوشیدن کیمونوی خاص به ترتیبی خاص عمل می کند ویک سری حرکات دست وپای خاص را در طول مراسم (نه الزاما خودآگاه)از خودبروز میدهد,بادیدن نحوه ی تهیه ی چای در مقابل خود از حس بینایی خود استفاده می کند,باگوش دادن به صدای محیط وسخن گفتن درمقام میزبان یامیهمان از حس شنوایی خود استفاده می کند,با نوشیدن چای باصدا(هورت کشیدن آن برای تشکر ازمیزبان)ازبویایی وچشایی استفاده میکند وهمه ی اینها در قالب فرم خاصی از هنر گنجانده میشودیا برای کامل کردن هنرنین جوتسو گاها کل طول عمر یک فرد استفاده میشود,چون هنر جدا از زندگی نیست.این مثال ها برای درک بیشتر مفهوم سنتی هنر از نگاه انسان ژاپنی لازم بود,البته مدت هاست در ژاپن هم,نگاه غربی حضور قوی ای دارد.در ژاپن به هنر به صورت مقوله ی جدا نگاه نمیشود وهنر وفلسفه به صورتی خود زندگی هستندوبه معنایی  زندگی کردن هنر فلسفی زنده بودن است.