کار گاه فیلم نامه 6

 " شروع "

شروع انقدر مهم است که نگو و نپرس  ...برای یک بیننده جدی سینما شروع حتی از پایان که خودش از همه مهمتر است هم مهمتر است...بیننده فیلم بین وقت زیادی به فیلم نمی دهد...اگر ببیند شروع فیلم بد است و نقطه عطف اولش بد است دی وی دی فیلم استخوان های دوست داشتنیِ  دوست نداشتنی را از دستگاه در می آورد...حسابی می شکندش و از پنجره پرتش می کند بیرون... !

مدتی این مثنوی تاخیر شد...عذر خــَــــواهی می کنم...سعی می کنم یک جورایی پاسخ سعید ایزدی عزیز را هم بدهم...(از نظر خودم البته )

شروع یک فیلمنامه خیلی مهم است...

بنده چند نوع شروع جالب به نظرم میرسد...(دارم از خودم در می آورم . قاعده ای ندیده ام در این باره . اگر به نظرتان غلط می آید بگویید غلط است که بعدش هم من بیایم بزنم له و پهتان کنم...! به این می گویند روحیه انتقاد پذیری...)

1.من این نوع را خیلی دوست دارم.. نوعی براعت استهلال(فضا سازی برای آماده کردن مخاطب) است که یک کلیت از فضا یا سبک فیلم و روایتش به شما می دهد مثال : شاتر آیلند

در شروع فیلم یک کشتی به آرامی از میان مه شدید و غلیظ در دریا پدیدار می شود...زوایای مختلف دوربین تاکید روی این "به آرامی پدیدار شدن " را نشان می دهد (سبک روایتی فیلم شاتر آیلند این است که اطلاعات را به تدریج تزریق می کند...تصاویری که به یاد دیکاپریو می آید ( و خوابهایش ) به تدریج به یک کل تبدیل می شوند...ابتدا چند سکانس گنگ میبینیم...و به تدریج کامل می شود...دنیس لهان نویسنده فیلمنامه به خصوص بر به آرامی پدیدار شدن کل کشتی در سکانس اول تاکید داشته(ر.ک. به ماهنامه فیلم نگار شماره 98...قرض هم می دهم)

مثال دیگر...فیلم شاهکار پرفیوم( عطر...داستان یک قتل)...در سکانس اول فیلم ژان باپتیس گرونویل(که حتی اسمش هم نمادین و شاهکار است) را می بینیم که در تاریکی نشسته(در زندان) و پس از چند ثانیه صورتش را به جلو می آورد و "دماغش " در نور قرار می گیرد...بو می کشد...نگهبانان را می بینیم که می آیند...(که این قرار گرفتن دماغ در نور و بقیه اعضا در تاریکی یک براعت استهلال برای فیلم است)

گاهی اوقات جنبه نماد پردازانه این نوع شروع از بین می رود و شروع تنها یک کلیت از فضای فیلم و شخصیت (های) اصلی به دست می دهد...مانند فیلم درایو... (1)*

2.در این سبک در شروع یک قسمتی از اواسط فیلم را می بینیم...مثلا همین سریال breaking bad که ایزدی می گوید...یک شروع غیر منتظره...یک اتفاق عجیب غریب و باور نکردنی...یک صحنه نادر و مهیب...و بعد فیلم (از سکانس دوم) واقعا شروع می شود و به تدریج داستان پیش می رود و ما را به آن صحنه مورد نظر می رساند...در اینجا دو حالت به وجود می آید...1.ما میبینیم آن صحنه ای که در ابتدا دیدیم با این روند منطقی ای که به جلو رفتیم خیلی هم غیر ممکن نبوده و فیلم کاملا توانسته با یک روند علت و معلولی آن صحنه عجیب را باور پذیر کند (قسمت اول همین سریال و اغلب قسمت هایش ) 2.ما در طول فیلم می فهمیم که آن سکانس یک دروغ و فریب سینمایی بیش ترنیست و از این همه جلفی فیلمنامه نویس و کرگردن بالا می آوریم..(مثلا در صحنه اول یک فیلم ببینیم که یک نفر همسرش را می کشد و بعد جنازه اش را تکه تکه می کند...بعد در طول فیلم بفهمیم این شخص یک هنرمند بسیار مهربان و فیلان است و دائم اول فیلم در ذهنمان سوال ایجاد کند و جایی در اواسط فیلم ببینیم که این صحنه برای یک فیلم سینمایی بوده که مرد در آن بازی می کرده...سعید ایزدی این را می گوید کثیف است...موافقم)

گفتنی است اگر این سبک بتواند یک براعت استهلال از فیلم هم بدهد(ترکیب 1 و 2 شاهکاری به پا می شود – مثال : اینسپشن )

3.گاهی فیلم یکراست می رود سراغ اصل قضیه...بدون ادا و اصول...بدون هیچ حرف اضافه...با اعتماد به نفس و محکم...مثالش فیلم شاهکار 7 است...فیلم از قتل اول شروع می شود...و در ادامه اطلاعات ما قبل شروع فیلم به تماشاگر داده می شود...اینکه قتل اول چگونه انجام شده...چه هدفی داشته...قاتل کیست...کارآگاه کیست و...(اطلاعاتی که معمولا در شروع می آید- قبل از عطف اول)

4.یک شروع منطقی و آرام...بدون هیچ هیجانی...روند تدریجی...این نوع شروع محکوم به شکست است! حوصله سر بر و آشغال است ... بیننده قرن 21 در 99 درصد موارد تحملش نمی کند...اما گاهی اوقات از تضاد شروعی آرام و نقطه عطفی هیجان انگیز چنان شوکی به بیننده وارد می شود که فیلم را تبدیل به یک شاهکار می کند...مثال : غلاف تمام فلزی...شاهکار استنلی کوبریک... فرد چاقی که در یک اردوگاه نظامی با فرماندهی به شدت سختگیر آنقدر تحقیر جسمی و روحی می شود که به کلی از انسانیت تهی شده و در لحظه ای طغیانی و دهشتناک فرمانده و سپس خود را به ضرب گلوله از پا در می آورد...

5.گاهی اوقات دیوانه ای مثل وودی آلن پیدا می شود که اول یک شاهکار (آنی هال) را اینطور شروع می کند که در یک قاب احمقانه می ایستد جلوی دوربین و شروع می کند به درد دل کردن و جوک گفتن ! و تو می مانی که این دیگر چیست...می خواهیم در آینده زندگی آلن را ببینیم ؟ فیلم مستند است ؟ یا محصول تفکرات و دغدغه ها و تجربیات عجیب و غریب نویسنده و کارگردان (برنده هر دو اسکار فیلمنامه و کارگردانی) است...آن وقت است که کلا بی خیال قاعده و اینها می شوی و طغیان می کنی و کله ات را می کوبی به دیوار و سپس شروع می کنی به نوشتن یک فیلمنامه با شروعی بی قاعده و به طور قطع شکست می خوری و اشتباهت هم اینجاست که خود را با وودی آلن مقایسه کرده ای... J

(1). دلیل اینکه این نوع شروع را از نوع چهارم جدا کرده ام این است که این نوع شروع معمولا یک سکانس هیجانی یا حداقل یک سکانس جدای از روند تدریجی ِ از شروع تا پایان فیلم است...یک چیز جذب کننده است که یک کلیتی از فیلم و شخصیت می دهد ولی خیلی هم به روند فیلم مربوط نیست... نمونه نیمه خوب ایرانی این قضیه هم فیلم آفریقاست...آن حرکات پارکور و اینها...